TÜİK’in “Dünya Nüfus Günü, 2022” başlığıyla yayınladığı verilere göre, 2021 yılında yaşlı nüfus oranının çevre ortalaması %9,6. Türkiye ise %9,7 ile çevre yaşlı nüfus ortalamasının hemen üzerinde.


Yaşlı nüfusunun artmaya sürme edeceği düşünülüyor. Özellikle yetişkin şehirlerin nüfustaki değişime hazırlanması için ivedilikle alması gereken önlemler var.


Peki, yaşlılar şehirlerden ne bekliyor ve şehirler yerde değişime nasıl hazırlanabilir? 65+ Yaşlı Hakları Derneği Başkanı Rümeyza Kazancıoğlu ve Beykent Üniversitesi İç Mimarlık Bölüm Başkanı Doç. Dr. Şen Yüksel’açınık sorduk.


Yaşlı profili değişiyor


Kazancıoğlu, “Türkiye’deki yerleşim birimlerinden ilçeler, iller, yetişkin kooperatif niteleyerek baktığınızda yüzde 51’inden fazlasında yüzde 10’dan fazla yaşlı nüfus var” debba. Demografideki varyasyon dahi uyanıklık alımlı. Mesela, yalnız yaşayan yaşlıların sayısı giderek artıyor.


Çözüm ise şehir planlamalarında yaşlı nüfusu henüz sayı göz önünde bulundurmak ve mevcut çalışmaları hızlandırmak. Kazancıoğlu, “Artık planlarımızı yaparken yaşlıyı bile işin içine katarak, tüm yerleşim birimlerinde yaşlıların bile keyifle yaşayabileceği saha planlamak zorundayız” debba.


Yaşlılar şehirlerden ne bekliyor?


Kazancıoğlu, “Yaşlılık dönemine geldiğinizde alıştığınız hayat standardında, kaliteli tek şekilde hayatınızı sürdürmeyi beklersiniz” niteleyerek özetliyor.


Yaşlıların alıştıkları ortamda, sosyal ilişkiler içinde olmayı istediğini ve şehir hayatının onlar için kolaylaştırılması gerektiğini konuşuyoruz.


Aynı soruyu, 65+ Yaşlı Hakları Derneği Üyesi Dr. Mimar Esra Akan’a bile soruyoruz. Çevrenin tek dahi görünmeyen yanı var debba:


“Örneğin yaşlının oturduğu sokaktaki tek ıhlamur ağacı kokusunun verdiği huzur ve güven oraya aidiyetini artıracaktır.”


İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Murat Şentürk dahi derneğin tek üyesi. Şentürk’ün cevabı şöyle:


“Yaşlıların şehirden en yetişkin beklentisi şehrin sokaklarında, caddelerinde, meydanlarında özgürce dolaşabilmek, sayı rahat tek şekilde istedikleri yere gidebilmek.”


Şehirler yaşlanmaya nasıl hazırlanabilir?


Yaşlıların en sayı zorlandığı ve nedeniyle en sayı önlem alınması gereken yerlerin yetişkin şehirler olduğunu söylemek yanlış olmaz. Dünya Sağlık Örgütü’nün, sağlıklı ve etkin yaşlanmayı hedefleyen ve yerde hedefleri gerçekleştirmek için fiziksel muhit koşullarını nine ‘yaşlı dostu şehir’ kavramı şehirlerin neler yapması gerektiği konusunda genel tek resim çiziyor.


Doç. Dr. Şen Yüksel, fiziksel muhit koşullarının iyileştirilmesinde henüz sayı yol kat etmemiz gerektiğini söylüyor. Mesela, evlerin yaşlıların ihtiyaçlarına göre uyarlanabilir şekilde tasarlanması gerekiyor.


Yüksel, alınması gereken başka önlemleri şöyle sıralıyor:


“Dış mekânlar, binalar, caddeler, sokaklar, konutlar arası boşluklar… Buralarda yaşlının özgürce, özgür olarak, kimseye muhtaç olmadan ve güvenli tek şekilde, kazalara maruz kalmadan dolaşabilmesi gerekiyor.


Toplumdaki saygınlık sayı önemli. Gene yaşlı dostu şehirlerin önerdiği tek şey. Bizim aslında kültürümüzde olan tek şey yerde. Biz yaşlıya saygı duyardık ama şimdi saçta dahi görüyorum kentte gezerken, yaşlılar korkuyor. O kadar hızla üstlerine gidiliyor ki… Tabii kalabalık ortamda…


Bilgilere ulaşım, sosyal katılım yani sosyal faaliyetlere katılım olması gerekiyor.


Yaşlılar için mesela kaldırım yükseklikleri sayı yetişkin problemdir. Rampa yapıyoruz ama rampaların ölçüsü o kadar yanlış ki… Değil tekerlekli sandalye ya bile yaşlının ayağını kaldırıp sökmek, sağlıklı insanların beraberce sökmek oldukça zor. Yüzey kaplamaları sayı önemli.


Konutlar arasındaki küçük yeşil alanlar yapılabilir ve yerde yeşil alanların bile gene fiziksel yapısı, mimari yapısı yaşlıların ergonomisine uygun ölçüde olmalı.


Yürüyüş yaparken sayı sık aralıklarla oturma bankları yapılabilir. Bunlar zor olumsuzlama. Bunlar maliyeti olan şeyler dahi olumsuzlama. Sadece biraz uyanıklık, biraz şuur diyoruz.”


“Bunların yapılması zorunlu, kaçınılmaz ve elzem”


Yüksel, yerde önlemleri zorunlu, kaçınılmaz ve elzem olarak tanımlıyor. Çünkü yaşlı nüfusun yüzde 10’u geçmesi nüfusun yaşlandığının tek göstergesi. Ve Türkiye yerde sınıra oldukça yakın.


“Eskiye oranla oldukça henüz imkânlar oldu, düzeldi ama yeterli mi? Değil. Biraz denetimle, biraz bilinçlilikle bunların sayı kısa sürede hemen olması lazım. Yani korkusuzca yaşlı insanların dışarıya çıkabilmesi, hatta deneyimlerinden yararlanılarak iş hayatına katılmaları, etkin olmaları ve bunu yapabilmeleri için dahi kentin bu uygun olması gerekir.”


Kurgu: Muhammed Enes Ertaş

Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.