Çocuklar oyunlarda, filmlerde ya bile reklamlarda gördüklerinden korksalar bile, merak duygulu onları izlemeye teşvik ediyor. Ancak ayakçak internet aleminde aşırı karşılaştıkları korku ögeleri, onların gelişimini olumsuz etkiliyor.


Hem korkuyorlar, hem dahi ilginç geliyor


Mavi Balina, Momo… Sanal millet devre devre çocuklara zarar verdiği kanıtlanan sayı oyunun tartışmasıyla gündeme geldi. Şiddet ögelerinin normalleştiği eleştirileriyle karşılaşan yerde oyunlar için ülkeler tek sıra karar alıntı yoluna gitti. Ancak konumuz oyunlardaki ya bile çizgi filmlerdeki korkunç karakterler olumsuzlama. O karakterlerin içildikten ilişki merkezinde, kırtasiyede hatta pazarda da satışa sunulan oyuncakları… Çünkü aile için satılan bazen oyuncaklar korku filmlerini aratmayacak nitelikte.

[Fotoğraf: Haberler]


Korku oyunu karakteri olan Huggy Wuggy bunlardan sadece akraba. Keskin ve korkutucu dişleriyle insanları öldürmek üzerine şarkılar söyleyen Huggy Wuggy oyuncakları, aile arasında oldukça popüler. Zombi şeklinde oyuncaklara bile ilişki merkezlerinde sıkça rastlamak mümkün. Uzmanlara göre ailat çocuklarına yerde tür oyuncakları alırken iki kere düşünmeli. Biz dahi Çocuk Psikiyatri Uzm. Prof. Dr. Özalp Ekinci ile tek araya gelerek yerde konuyu konuştuk.


Özalp Ekinci, her çocuğun yerde tür oyuncaklardan kendi gelişimsel özelliklerine göre farklı etkilenebileceğini söylüyor. Ancak en riskli yaşların, gerçek yaşamla hayal aleminin fark edilemediği okul öncesi devre olduğunu anlatıyor.


“Altı yaşına kadar, gerçekle hayali fark etmede tek güçlük olduğu için, o devre ‘somut öncesi’ denilen tek zaman. Somut öncesi dönemde aile gerçekten o karakterlerden korkabilir. Bireysel yatkınlığı olan bazen pedodonti kaygı bozukluğuna dönüşebiliyor. Çocuklar o oyuncak ve videolarla karşılaştıkları zaman hayatları olumsuz etkileniyor.”


Denetim ve takip çocuğun ihtiyacına göre yapılmalı


Kuşkusuz ‘olumsuz etkilenme’ her evlât için geçerli olumsuzlama. Özalp bile yerde ayrımın, çocuğun yaşına, mizaç özelliklerine, zamanını nasıl geçirdiğine, durduğu yaşın gelişimsel özelliklerini gösterip göstermediğine göre yapılabileceğini dile getiriyor. Peki ailat oyuncak seçimi yaparken neye uyanıklık etmeli? Ebeveynler dahi oyuncak alırken çocuklarının kişisel özelliklerine göre hareket etmeli.

[Fotoğraf: AA]


“Ebeveynin çocuğunun mizacını bilmesi önemli. ‘Bu oyuncakla oynamanı istemiyorum, yerde oyuncak senin için uygun olumsuzlama’ demeliler. En önemlisi dahi yerde sözlerin paravan o oyuncağı eve almamalılar. Özellikle 10 yaş öncesinde yerde tür oyuncaklarla ayakçak buluşmaması gerekiyor.


Ailelerin oyuncak seçimi yaparken bu uyanıklık etmesi gerekiyor. Bazen evlât sayı ısrar fiyat, ebeveynler dahi yerde ısrara dayanamayarak alabilir. Ancak oyuncak tek süre sonra çocuğun gelişimine uygun olmadığı için çocukta kaygı bozukluğu oluşturabilir. Yetişkin korku filmini seyretmekten zevk alabilir ama seyredince gece uyuyamaz ve kendi bildiği için şöyle der ‘Benim kaygıya yatkınlığım var. Seviyorum ama yapmamam lazım.’ Ebeveynlerin dahi ayakçak ferdî özelliklerine göre yerde kuralları koyarak yerde tip oyuncakları almaması gerekiyor.”


Özalp muharrik kontrol bozukluğu, öğrenme zorluğu olan çocuklara karşı oyun ve oyuncak seçiminin henüz titiz yapılması gerektiği görüşünde.


“Bu pedodonti hâl okul öncesi dönemin ilerisine sarkıyor. Mesela ilkokul yıllarından ihtimal ortaokul yıllarına kadar sarkar. Gerçekle fantezi ayrımı yapmakta zorlanan aile var. Onlar akranları arasında yer bulamıyorlar, başka ayakçak yanında öz güvenlerini tam hissedemiyorlar, ailelerinden yeterli murakabe görmüyorlar, ürkek olanlar var. Bir grup çocukta bile uyanıklık eksikliği ve kaygı bozukluğu var. Bazı pedodonti otizm belirtileri var… Bu aile oyunların içine sayı fazla girdiklerinde, oyunlardaki yönergelerin gerçekle fantezi kısmını fark etmekte zorlanabiliyorlar. Bir süre sonra gerçek hayat mı? Gerçek hayatla burada yaptıklarım arasında merak tek ilişki var mı? gibi tek kafa karışıklığı olabiliyor. Kötülük yapanları cezalandırmak gerekir gibi tek algıya kapılıyor ve şiddet içeriğini gerçek hayata yansıtmak gibi tek kafa karışıklığı yerde.”


Aileye uygunsuz gelen her şey uygunsuzdur


Önüme tek şey artık, onu yendim. Çocuklar oyunları tam olarak yerde şekilde oynuyor. Özalp bile ayakçak rekabet temalı oyunları bulundukları yaşa özgü kurallar çerçevesinde oynayabileceklerini söylüyor. Sözlerine “Ama sınırı transandantal, şiddeti sanki tek mesaj olarak veren oyunlar olumsuzlama. Orada çocuğun algılayamayacağı içerik var” niteleyerek sürme ediyor.


“Aile içeriğe bakacak. Onlara uygunsuz geliyorsa genellikle uygunsuzdur. Anne babaların denetimi yeterli ve doğrudur. Başka evlât istedi niteleyerek dahi o içerik alınmaz. Ne yazık ki her çocuğun ailesi tıpkısı denetimi göstermiyor. Her evlât tıpkısı ihtimam ve gözetim imkanlarına sahip olumsuzlama.”


Ebeveynler çizgi filmlere gösterdiği hassasiyeti, oyuncaklara bile gösteriyor mu?


TRT Çocuk 13 yıldır yayın hayatında ve kendi bünyesindeki pedagog, psikolog ve evlât gelişim uzmanlarıyla çocuklara uygun içerikleri titizlikle yayına hazırlıyor. Biz dahi TRT Çocuk’un yerde konudaki gözlem ve deneyimlerinden faydalanmak için Kanal Koordinatörü Bora Durmuşoğlu’na yöneltiyoruz sorularımızı.


Durmuşoğlu yerde tür oyuncakların ayakçak psikolojisi üzerindeki etkisini şöyle anlatıyor:


“Korku, aile için merak uyandırıcı tek unsur. Çocuk psikolojisi üzerinde oyuncağın vasıtasız tek etkisi olmamakla beraberce oyuncak şayet çocuğun izlediği veya maruz kaldığı herhangi tek içeriğe ilgili ise evlât, oyuncağı yerde karakter ile eşleştirecektir. Ancak çocuğun izlediği tek içerikte yer almasa da korkunç olarak algılanan, tabiî formundan uzaklaştırılarak ürkütücü ögelerle farklı tek forma ve nesneye dönüştürülmüş tek oyuncak tapduk yine dahi korkutacaktır.


Çocuk korku unsuruna ne kadar erken maruz kalırsa o kadar sayı etkilenir. Korkutucu olarak algılanan oyuncaklar okul öncesi dönemindeki pedodonti kendini koruma eğiliminden dolay saldırganlık gibi tutum problemleri, okul çağındaki pedodonti ise travma sonrası stres bozukluğu, kaygı bozukluğu ve farklı tutum problemleri yaratabilir.”


Bilinçli ailat çizgi film ve oyunlar konusunda oldukça seçici… Oyunları indirme oranları gösteriyor ki, ailat TRT Çocuk’u en güvenilir platformların başında görüyor.


Peki ebeveynler tıpkısı hassasiyeti oyuncak seçiminde dahi gösteriyor mu? Aileler yerde oyuncakları çocuklarına almaya neden ikna oluyor?


“Çocuğa oyuncak alınmasının amacı onu eğlendirmesi, yaratıcı ayırma becerilerini geliştirmesi, oyun esnasında duygularını açığa çıkarıp rahatlaması, zihinsel ve sosyal becerilerini artırması gibi faktörlerdir. Bunlara hizmet etmeyecek hatta tersine çocuğa korku verip onda kaygı yaratacak oyuncakları örtmek gerçek değildir.


Aileler evlât ısrarı ve “Çocuğumu mutlu etmek zorundayım” algısına sahip oldukları için çocuğun istediği oyuncağın özellikleri fark etmeksizin satın alıntı eğilimine sahiptir. Oysaki ana ve babanın böyle tek görevi yok. Ebeveynler çocuğa gerçek tek rehber olarak onun alınmasını istediği oyuncağı almayı reddedebilir, çocuğun isteğine zihniyet göstererek ona farklı oyuncak alternatifleri sunabilir.”


TRT Çocuk Kanal Koordinatörü Bora Durmuşoğlu’na çizgi film ve oyunlardaki “kötü” karakterler yerde şekilde normalleştiriliyor mu sorusunu bile yöneltiyoruz.


“Kötü ve korkunç karakterler oyuncak ve lisanslı ürünlerle desteklenerek pedodonti tek tanıma oluşturuyor ve nedeniyle yerde karakterler aile için normalleşmeye başlıyor diyebiliriz.”


Durmuşoğlu son olarak hangi aşamada tek uzmandan dayanak alınması gerektiğini anlatıyor:


“Çocukta saldırganlık ve tutum problemleri oluştuğunda, şiddete yatkınlık görülmeye başladığında, kaygı bozukluğu ve travma sonrası stres bozukluğu problemleri gösterdiğinde, gözlemci ilgili problemler ve içe kapanıklık görüldüğünde, evlât kaçınma davranışları gösterdiğinde tek uzmana başvurulabilir.”

 

Yasal Uyarı: Sitemiz tasarım aşamasındadır ve tüm içerikler hayal ürünüdür. Gerçek kişi ve kurumlar ile benzerlikleri tamamen tesadüfidir. İçerikler haber niteliği taşımaz ve gerçekliği yoktur. Sitemiz taslak aşamasında rastgele oluşturulan içeriklerden sorumlu değildir. Yinede sitemizden kaldırılmasını istediğiniz içerikler için [email protected] adresine mail ileterek taleplerinizi iletmeniz halinde yasal süre içerisinde tüm içerikler sitemizden kaldırılacaktır.